Đề bài: Bình giảng bài ” Ngóng gió đông” của Nguyễn Đình Chiểu.
Bài văn mẫu bình giảng bài Ngóng gió Đông của Nguyễn Đình Chiểu.
TÌM HIỂU ĐỀ
Ngóng Gió Đông là bà thơ trong tác phẩm Ngư tiều y thuật vấn đáp của Nguyễn Đình Chiểu. Xúc cảnh là lời ngâm của Đường Nhập Môn, một kẻ sỉ đi học nghề thuốc để cứu đời nhưng không gặp thời mà đành ngậm ngùi nhìn cảnh nước mất nhà tan. Qua lời ngâm của nhân vật Đường Nhập Môn, Nguyễn Đình Chiểu đã gửi gắm tâm sự của mình.
Khi Bình giảng bài thơ, cần nắm được biện pháp dùng cảnh ngụ tình kín đáo mà tha thiết của Nguyễn Đình Chiểu. Ngóng gió Đông mang nhiều tình nghĩa mà tiếng lòng ao ước của tác giả được cất lên trực tiếp ở phần kết.
Cũng cần hiểu kết cấu của một bài thơ Đường Luật và Bình giảng Ngóng Gió Đông theo 4 phần ( đề , thực, luận, kết). Đặt bài thơ vào hoàn cảnh lịch sử cụ thể của Nam Bộ của đất nước ta lúc bấy giờ thì mới hiểu hết nỗi niềm thiết tha của Nguyễn Đình Chiểu.
Bình giảng bài thơ Ngóng gió Đông của Nguyễn Đình Chiểu
DÀN BÀI CHI TIẾT
I-MỞ BÀI
-Nguyễn Đình Chiểu là ngọn cờ đầu của thơ ca yêu nước Nam Bộ mấy mươi năm cuối thế kỉ 19.Cuộc đời ông đã nêu cao tấm gương trung nghĩa với đất nước, nhân dân. Ngay từ khi thực dân Pháp nổ súng xâm lược đánh chiếm Nam Bộ, bằng những tác phẩm văn thơ của mình. Nguyễn Đình Chiểu đã giương cao lá cờ nghĩa cứu nước, đã cổ vũ cho cuộc kháng chiến anh hùng của nhân dân.
-Nguyễn Đình Chiểu xót xa khi Nam Bộ quê hương dần dần lọt vào giặc. Sống trong vòng kìm kẹp của kẻ thù, dù chúng ra sức dụ dỗ, ông vẫn bất hợp tác, giữ trọn tấm lòng tiết nghĩa. Từ đây, văn thơ Nguyễn Đình Chiểu thấm đượm nỗi đau buồn và khắc khoải niềm trông đợi vào ngày mai, hi vọng vào sự khôi phục giang sơn đất nước Bài thơ ngóng gió đông bộ lộ những cảm xúc thiết tha ấy:
Hoa cỏ ngùi nguì ngóng gió đông
Chúa Xuân đâu hỡi có hay không?
Mây giăng ải Bắc trông tin nhạn
Ngày xế non Nam bặt tiếng hồng
Bờ cõi xưa đà chia đất khác
Nắng sương nay há đội trời chung
Chừng nào Thánh đế ân soi thấu
Một trận mưa nhuần rửa núi sông
II-THÂN BÀI
1. Nhận xét chung
Bao trùm cả bài thơ Ngóng Gió Đông là niềm ngóng trông vời vợi, khát vọng thiết tha. Qua đề tài ngóng gió mùa xuân mát lành, qua những hình ảnh thiên nhiên, Nguyễn Đình Chiểu kí thác tâm sự thành thực của mình. Lời kí thác này được diễn đạt bằng một bài thơ Đường luật theo thể thơ thất ngôn bát cú với kết cấu chặt chẽ.
2. Hai câu đề:
Nỗi buồn rầu trông ngóng và lời hỏi vô vọng
Hoa cỏ ngùi ngùi ngóng gió đông?
Trong cả bài thơ Ngóng Gió Đông, phần đề này được viết theo lối ẩn dụ kín đáo mà thiết tha nhất. Nói “hoa cả” mà ngụ ý nói quê hương, đất nước, nói cả núi sông, nhân dân. Hoa cỏ trông ngóng đón đợi gió đông mát lành,đầm ấm để nảy nở tốt tươi cũng chính là nhân dân đang mong đợi những bậc anh hùng nào đó ra tay cứu nước. Vị thần mùa xuân có quyền lực đem lại sức sống cho muôn loài hay những bậc vua thánh tôi hiền đâu cả rồi, có hay không?Chữ “ngùi ngùi” biểu hiện tâm trạng buồn rầu như muốn khóc. Chữ “ngóng” càng tô đậm vẻ thiết tha, nóng lòng của sự mong đợi. Có lẽ phải đợi, phải ngóng lâu lắm rồi mới thiết tha và ngầm xót xa đến thế. Bởi vậy lời hỏi tìm dồn dập mà không gặp lời đáp, như vang vào không gian mông lung, trống không. Nam Bộ lần lượt rơi vào tay giặc.Lòng dân li tán. Triều đình không tổ chức kháng chiến. Chúa xuân đâu hỡi có hay không?
3.Hai câu thực
Càng mở rộng hơn, tô đậm hơn cái không gian mông lung xa vắng, cái cảm giác vô vọng ở hai câu đề:
Mây giăng ải Bắc trông tin nhạn
Ngày xế non Nam bặt tiếng hồng
“Mây giăng ải Bắc”,”Ngày xế non nam”, thủ pháp đối này diễn tả không gian mênh mông. thời gian đằng đẵng. Bốn phương trời đất nước, ngày cũng như đêm,ngày nọ sang tháng kia đều mịt mờ, đề bặt mọi tin tức! “Mây Giăng ải Bắc”, gợi tả không gian xa vắng, ảm đạm. “Ngaỳ xế non Nam” gợi lên cảm giác tàn lụi.Chim nhạn hay chim hồng đâu mà chẳng thấy để phải ngóng trông vô vọng thế này. Vẫn dùng hình ảnh ước lệ nhưng hai câu thực này biểu hiện cảm động nỗi niềm trông ngóng rất thực ở nhà thơ. Mặt khác nó cũng kín đáo thể hiện sự trách móc thái độ hờ hững của chúa xuân.
4. Hai câu luận
Cái mờ mịt của không gian, sự vô vọng trong thời gian ở trên đến đây thể hiện trên bức tranh sông núi. Hia câu luận đưa ta trở về hiện thực đau đớn của đất nước và nói lên tấm lòng trung trinh của con người.
Bờ cõi xưa đà chia đất khác,
Nắng sương nay há đội trời chung
Ngẫm ra, ta thấy lời thơ vừa xót xa, vừa căm giận, vừa oán trách. Ở đây có sự đối lập “bờ cõi xưa” và “đất khác”. Bờ cõi xưa là giang sơn có chủ quyền, là núi sông thiêng liêng được tạo dựng, giữ gìn bằng mồ hôi, xương máu của bao thế hệ cha ông. Ấy vậy mà giờ đây, bờ cõi muôn đời ấy bỗng bị cắt cho kẻ khác, đã thành đất khác.Câu thơ nghe như tiếng khóc nức nở,căm giận. “Bờ cõi xưa” đã thành “đất khác” thì làm sao ta có thể đội trời chung với những kẻ mắt xanh mũi lõ, những kẻ can tâm ôm chân giặc! Câu thơ sau vang lên như một lời thề. Trong lời thề ấy có thái độ dứt khoát, quyết liệt nhưng cũng có niềm uất hận quằn quại chịu đựng. Khi triều đình dâng ba tỉnh Miền Đông cho giặc, cũng như nhiều nhân sĩ lúc bấy giờ, Nguyễn Đình Chiểu đã chuyển sang sống ở miền Tây . Nhưng rồi ba tỉnh miền Tây cũng mất luôn. Nhà thơ không đi nữa. Kẻ thù nhiều lần thuyết phục, dụ dỗ. Nhưng sống trong vùng địch chiếm mà đâu chịu đội trời chung. Ấy là tấm lòng kiên trung, chung thủy trọn vẹn với “bờ cõi xưa”, với nhân dân của nhà thơ mù Nguyễn Đình chiểu.
5. Hai câu kết
Mở đầu bài thơ Ngóng Gió Đông, còn tìm “chúa xuân”, giờ đây, Nguyễn Đình Chiểu gọi, hỏi thẳng ra, trực tiếp. Phải chăng đó là thể hiện của niềm ước vọng thiết tha, đau đớn không còn kìm nén nữa:
Chừng nào thánh đế soi ân thấu
Một trận mưa nhuần rửa núi sông?
Núi sông đầy bóng giặc. Dân tình khốn khổ bơ vơ. Bao giờ mới xuất hiện một vị vua sáng suốt, anh minh để rửa nhục cho non sông này. nhà thơ ao ước một trận mưa lớn có thể cuốn phăng đi mộ thứ rác rưởi hôi tanh, tắm gội lại cho quê hương mình. Là một nhà nho nên Nguyễn Đình Chiểu vẫn khao khát một “thánh Đế”. Giọng thơ ở hai câu văn này vừa nghi vấn vừa cảm thán. Nó chứng tỏ nỗi chờ đợi thiết tha, cũng vừa toát lên sự vô vọng.
III- KẾT BÀI
Mượn lời nhân vật Đường nhập môn, qua bài Ngóng Gió Đông, Nguyễn Đình Chiểu đã gửi gắm tâm sự của mình. Bài thơ là nỗi trông ngóng, cảm động của một tấm lòng yêu nước, thương dân. Lòng người kín đáo gửi vào cảnh vật và cuối cùng cất lên thành niềm mong ước tha thiết. Ngóng gió đông khiến ta trân trọng hơn tấm lòng, nhân cách Nguyễn Đình Chiểu-một nhà thơ yêu nước lớn của dân tộc nửa sau thế kỉ XIX.
